كبد

     

درباره و عملكرد- کبد بزرگترین ارگان داخلی بدن است.

- بیش از 500 عملکرد حیاتی بدن، از جمله مبارزه با انواع ویروس و عفونت به عهده کبد است.

- کبد با تولید پروتئین و هورمون در سراسر بدن، نقش مهمی را در حفظ سطح نرمال قند خون ایفا می‌کند.

- کبد تنها عضوی است که می‌تواند خود را بازسازی (ترمیم) کند؛ به همین دلیل است که افراد می‌توانند بخشی از کبد خود را اهدا کنند.

- کبد حدود 10 درصد از جریان خون را مصرف می‌کند و در هر دقیقه حدود دو لیتر خون پمپاژ می‌کند.

متاسفانه بیماری‌های کبدی با هیچ علامت ظاهری همراه نیستند و بیمار زمانی از آن مطلع می‌شود که کار از کار گذاشته است. سرطان کبد، نارسایی کبد، سیروز، هپاتیت و هموکروماتوز شایع‌ترین مشکلات کبد هستند.

انواع سبزیجات، گریپ فروت، گردو، لیمو، آووکادو، چای سبز، سیر، چغندر، سبزیجات با برگ‌های سبز پررنگ و زردچوبه مهمترین غذاهایی هستند که کبد را سالم نگه می‌دارند.

 استفاده از غذاهای آماده و حاضری، الکل و سیگار، روغن و غذاهای سرخ کرده و عدم تحرک، مهمترین دلایل آسیب به کبد هستند.



سموم زیان‌آور برای کبد

از مصرف بعضی از این سموم باید کاملاً پرهیز کرد و مابقی را باید با احتیاط مصرف کرد. 

مصرف بیش از حد مکمل آهن : ممکن است سبب آسیب جدی به کبد شود. زیرا بدن، راهی برای دفع آهن اضافی ندارد، درنتیجه آن را در اندام‌ها و بافت‌های بدن از جملهکبد انباشته می‌کند. انباشته شدن آهن در کبد سبب آزردگی کبد و در نهایت «سیروز» کبدی می‌شود. علاوه بر این، آهن اضافی خطر ابتلا به سرطان کبدرا نیز افزایش می‌دهد. معمولاً بیش از 45 میلی‌گرم آهن در روز برای افراد بالای 14 سال توصیه نمی‌شود. برای کودکان و اطفال باید کمتر از این مقدار باشد و فقط با تجویز پزشک مصرف شود. 

نکته‌ای در مورد بیماری هموکروماتوز : هموکروماتوز یا بیماری سرریز آهن در خون، یک بیماری مادرزادی است که در آن بدن بیش از حد نیاز آهن جذب می‌کند و آن را در اندام‌های مختلف از جملهکبد ذخیره می‌کند. اگر این بیماری درمان نشود منجر به آسیب کبدی خواهد شد. بنابراین به محض تشخیص این بیماری در فرد باید برای جلوگیری از عوارض بیشتر از جمله بیماری‌های کبدی، سیروز، نارسایی کبد، سرطان کبد، بیماری‌های قلبی، آرتروز و دیابت، حتما به درمان آن اقدام نمود. 

مصرف بیش از حد مکمل‌ها :‌ یک رژیم غذایی متنوع به اندازه‌ی کافی ویتامین و مواد معدنی به بدن ما می‌رساند. اما بعضی از افراد ممکن است برای جبران کمبود بعضی از مواد معدنی و ویتامین‌ها نیاز به مکمل داشته باشند. اما دوز بالای مکمل‌ها را نباید هیچگاه بدون دستور پزشک مصرف کرد. اگراز مکمل‌ها استفاده می‌کنید به خاطر داشته باشید که ممکن است عوارض جانبی یا تداخل دارویی داشته باشند. مصرف بیش از حد مکمل‌ می‌تواند به کبد آسیب برساند. بهتر است از پیش از مصرف هر نوع مکملی از پزشک مشورت بخواهید. 

سیگار : با مصرف سیگار احتمال آسیب کبدی و ابتلا به سرطان کبد افزایش می‌یابد. همچنین تواناییکبد برای دفع سموم کاهش می‌یابد. همچنین مصرف سیگار اثرات منفی بعضی از داروها بر کبد را افزایش می‌دهد. 

کانابیس : استفاده مداوم از کانابیس سبب آسیب  کبدی می‌شود. همچنین تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف کانابیس عملکرد سیستم ایمنی را مختل می‌کند و در نتیجه احتمال ابتلا به انواع بیماری‌ها افزایش می‌یابد. به این ترتیب، کانابیس را نباید بطور مکرر و مداوم مصرف کرد. افراد مبتلا به هپاتیت C که هر روز کانابیس مصرف می‌کنند، به احتمال بیشتری مبتلا به فیبروز شدید می‌شوند که به سیروز منتهی می‌شود. 

مواد مخدر : در حالی که موادی مانند هروئین و مورفین به خودی خود برای کبد مضر نیستند، اما موادی که با آنها ترکیب می‌شوند به کبد آسیب می‌رسانند. آمفتامین، کوکائین و اکستازی مواد مخدری هستند که منجر به آسیب کبدی و در نهایت نارسایی کبدی می‌شوند. 

مصرف بیش از حد  ویتامین A : آیا می‌دانید که 50 تا 80 درصد کل ویتامین‌‌A در بدن در کبد ذخیره می‌شود؟ به همین دلیل است که مصرف بیش از حد آن می‌تواند به کبد آسیب برساند. میزان مصرف ویتامین A به سن و جنس فرد بستگی دارد. اگر زیاد الکل مصرف می‌کنید، سابقه بیماری کبدی دارید، کلسترول بالا یا کمبود پروتئین شدید دارید، باید مقدار کمتری ویتامین A مصرف کنید. میزان مصرف مجاز روزانه برای بزرگسالان 3000 میکروگرم و برای خردسالان خیلی کمتر از این مقدار است. حتماً برای مصرف این مکمل با پزشک مشورت کنید. 

بعضی از داروهای تجویزی : کبد نقش مهمی در فرآوری داروها دارد و بعضی از داروها مانند کدئین، کورتیکواستروئیدها (برای کاهش التهاب)، تتراسایکلین، بنزودیازوفن (برای کاهش استرس و اضطرب) برای کبد زیان‌آور هستند. و بعضی از داروها مانند دیازوپام و تمازوپام باید با احتیاط مصرف شوند. فقط داروهایی را که پزشک تجویز می‌کند مصرف کنید و از خوددرمانی بپرهیزید. به یاد داشته باشید که بسیاری از داروها اگر به میزان توصیه‌شده‌ی پزشک مصرف شوند، خطری برای کبد ندارند. 

استامینوفن : مصرف استامینوفن بدون تجویز پزشک، بطور طولانی مدت یا با دوز بالا می‌تواند باعث آسیب کبدی شود. میزان مجاز مصرف استامینوفن برای بزرگسالان بدون سابقه بیماری کبدی 500 تا 1000 میلیگرم در هر 4 تا 6 ساعت ، و حداکثر 4000 میلی‌گرم در شبانه روز است. اما افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی نباید بیش از 2000 میلیگرم در روز استامینوفن مصرف کنند. کسانی که الکل مصرف می‌کنند، باید به ندرت استامینوفن مصرف کنند. زیر الکل شکل فرآوری استامینوفن در کبد را تغییر می‌دهد و منجر به انباشته شدن سموم در کبد می‌شود. 

نمک : حتماً می‌دانید که مصرف زیاد نمک، فشار خون را افزایش می‌دهد، اما می‌دانستید که فشارخون بالا با بیماری کبدچرب مرتبط است؟ سعی کنید میزان نمک / سدیم رژیم غذایی تان را به حداکثر یک قاشق چایخوری (2.3 گرم) در روز برسانید. 

نکته : اضافه وزن، چاقی، غذاهای چرب (با چربی‌های اشباع) نیز باعث آسیب کبدی و بیماری‌هایکبدی می‌شود. 

بیماریهای کبد و راه های درمان

با توجه به آمار رو به رشد بیماریهای کبدی در ابتدا به بیماریهای شایع تر کبدی و مشکلات ناشی از این بیماریها میپردازیم و راههای پیشگیری و درمان را عنوان مینماییم :

اگر نگاهی به نمودار علل مرگ و میر که مربوط به انگلستان است بیندازیم ، این نمودار نشان می‌دهد که میزان مرگ و میر در اثر بیمارهای کبدی نسبت به دلایل دیگر مرگ ‌ومیر، از سال 1971 تا سال 2008  بالغ بر 250 درصد رشد داشته است و کماکان رو به افزایش است .

در ایران هم مثل سایر کشورها موج بیماریهای کبدی رو به گسترش است و در میان بیماریهای کبدی ، بیماری وجود دارد بنام کبد چرب که شامل 2 نوع کبد چرب الکلیک و غیرالکلیک میباشد ، ما در این فرصت به لحاظ اینکه  کبد چرب غیرالکلیک شیوع بیشتری داشته و فراگیر شده در مورد این نوع کبدچرب بحث را دنبال میکنیم .

بیماری کبد چرب : کبد چرب یکی از بیماری های شایع است ، معمولا به دلایل عادات غذایی نامناسب و عدم تحرک حاصل می شود که در صورت درمان نشدن مشکلات زیادی برای سلامتی افراد ایجاد می کند

کبد چرب شایع ترین بیماری کبدی در سراسر جهان است در کشور خودمان هم کبد چرب حداقل 30 الی 40 درصد جامعه ایرانی را به خود مبتلا کرده است.

بطور کلی این بیماری 3 مرحله  از پیشرفت دارد. مرحله اول بیماری، کبد چرب درجه یک نام دارد که درآن تجمع چربی تنها در بخش خارجی کبد صورت می گیرد. در این نوع ، سلول های چربی عملکردکبد را تحت تاثیر قرار نمی دهند

در کبد چرب درجه دو و درجه سه، چربی به داخل سلول ها راه می یابد و عملکرد کبد را با اشکال روبه رو می کند. در نتیجه بیمار به درمان کامل و سریع نیاز دارد.

این بیماری بیشتر در افراد چاق بروز میکند. به گفته پزشکان ۷۵ درصد افراد چاق در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. اما

کبد چرب فقط مختص افراد چاق نیست و لاغر بودن، لزوما به این معنا نیست که شخص در بدنش چربی ندارد.

افراد لاغر هم می ‌توانند با مصرف چربی و روغن فراوان گرفتار کبد چرب شوند. آنها با توجه به نداشتن علایم واضحی چون شکم بزرگ و کم بودن وزنشان تصور میکنند سالم هستند. در نتیجه غذاهای چرب و شیرین فراوان می خورند و برای سوزاندن این مواد چندان فعالیتی نمی کنند.

مهمترین علل ابتلا به کبد چرب :

1- زیاده روی درمصرف چربیهای غیر طبیعی

هر نوع چربی باعث ایجاد کبد چرب نمیشود بلکه فقط تكه‌های‌ بافت‌ چربی‌دار، كه‌ حاوی‌ لیپوپروتئین‌ كم‌چگال‌ (همان‌ كلسترول‌ بد) هستند و سریع رسوب میکنند ، اغلب‌ در کبد انباشته می شوند و موجب بیماری کبد چرب می شوند .

2- کم تحرکی

بطور کلی کم تحرکی میتواند عامل بسیاری از بیماریها واقع شود ، بدن اشخاص کم تحرک بسیار ضعیف و آسیب پذیر است بنابراین بستر بسیار مناسبی برای رسوب چربی و مواد زائد خواهد بود .

3- مصرف برخی از داروها و مواد شیمیایی

آمیودارون ، نیفیدیپین ، دیلتیازوم ، کلوروکین ، ترکیبات کورتیکو استروئیدی، تتراساکلین داروهای هستند که مصرف آنها می تواند با ایجاد کبد چرب همراه شود.

4-  هضم ناقص مواد در معده

بطور کلی هر عاملي که باعث ايجاد سوءهضم شود کبد چرب ايجاد مي کند. معده هضم غذا را برعهده دارد و مواد غذايي از معده به کبد مي روند، در نتيجه هر عاملي که در معده ايجاد سوء هضم کند مي تواند در کبد انسداد هاي ريز ايجاد کند و در نهايت اين انسدادهاي ريز، کبد چرب را به وجود مي آورند. بنابراين محصول هضم معده که وارد کبد مي شود بايد از کيفيت مناسب برخوردار باشد

عوامل موثر در پیشرفت بیماری :

اضافه وزن

ضمیمه شدن بیماریهای دیگر

رژیم غذایی غیر اورگانیک

تذکر مهم : کسانی که اضافه وزن دارند باید دقت داشته باشند ، کاهش وزن باید به تدریج و در یک بازه زمانی مناسب انجام شود و مناسب ترین آن ، کم کردن نیم تا یک کیلو وزن در هفته است زیرا لاغری سریع نیز خود یکی از عوامل زمینه ساز ابتلا به کبد چرب است

علائم ابتلا به کبد چرب :

بیماری کبد چرب معمولا بدون علامت بوده و تشخیص دقیق و تعیین سطح آن فقط با سونوگرافی مشخص می شود .

در مواردی وجود درد در قسمت سمت راست زیر دنده و یا احساس خستگی، ضعف و بی حالی از جمله علائم غیر اختصاصی این بیماری است. یعنی ممکن است این علائم مربوط به بیماری دیگری باشد

درمان گیاهی برای کبد چرب

کبد چرب نیتجه‌ی رژیم غذایی نادرست، کمبود تحرک بدنی و مصرف الکل است. کبد چرب اولین مرحله آسیب کبدی است و ممکن است در ادامه با ورم کبد و سرطان کبد همراه شود. خوشبختانه درمان‌های گیاهی بسیاری برای این بیماری وجود دارد که در زیر به تعدادی از آن اشاره می‌کنیم:

زرشک :  کبد را تقویت می‌کند و عملکرد آن را بهبود می‌بخشد. البته میزان مصرف بصورت مکمل 400 میلی‌گرم در روز است. در صورت مصرف بیش از حد، باعث مسمومیت می‌شود. همچنین در زنان باردار ممکن است سبب سقط جنین شود و بهتر است زنان باردار از مصرف بیش از اندازه‌ی آن خودداری کنند. 

ارجنگ : به هضم غذا کمک می‌کند. به شکل تنتور در داروخانه‌ها یافت می‌شود و میزان مصرف آن یک میلی‌لیتر در روز است. استفاده مداوم از آن سبب اسهال می‌شود. زنان باردار باید از مصرف آن پرهیز کنند. 

قاصدک : یک تمیزکننده قوی کبد است و آن را بصورت خام می‌توان مصرف کرد. به شکل تنتور یا مکمل نیز در داروخانه ها یافت می‌شود. عوارض جانبی آن ممکن است سوءهاضمه یا ورم پوستی باشد. 

ریشه‌ی کوشاد یا جنتیانا : به هضم غذا کمک می‎‌کند و عملکرد کبد را بهبود می‌بخشد. بصورت قرص مکمل در داروخانه یافت می‌شود و روزانه 3 تا 6 قرص باید مصرف شود. عوارض جانبی شامل سردرد خفیف است.

گُلدن سیل (Golden seal) : تصفیه کننده کبد است. در صورتی که مکمل آن را مصرف می‌کنید حدود 4 تا 6 گرم در روز کافی است. عوارض جانبی شامل مشکلات هاضمه، عصبیت است. زنان باردار از مصرف آن باید پرهیز کنند. منبع : پارسي طب