جمع اوري گياهان دارويي

رعايت نكات مهم و ضروري در هنگام برداشت يا جمع اوري گياهان دارويي:
بايد موقعي به جمع آوري گياهان دارويي اقدام كرد كه اندام هاي مورد نظرآن گياه محتوي حداكثر مقدار ماده موثردارويي باشند.
1-گياهان دارويي را قبلا بشناسيد ودرصورت يافتن وتشخيص مطمئن آنها را برداشت كنيد.
نكته:گياهان دارويي عالي به وسيله بذر،پياز،غده،ريزوم،قلمه،تقسيم بوته،ساقه رونده،پيوند و گياهان داروييي پست،به وسيله مسيليوم وهاگ يا اسپور(قارچ)،كونيدي و...تكثير مي شوند.
2-گياهان دارويي در نواحي طبيعي خود مثل جنگل هاوكوهستان ها،دشت ها،حاشيه رودخانه،چشمه سارها،جاده ها،مراتع،مزارع و باغات و...ميرويند.
3-ازهرگياه دارويي ممكن است تمام گياه يا قسمت هايي از ان مثل ريشه،ساقه،برگ،غنچه،گل،ميوه،دانه،پوست و...داراي موادموثر درماني باشد.
4-براي جمعاوري گياهان دارويي ياقسمت هاي دارويي انها بايد در زمان مناسب مساعد،معين و مشخص از سال اقدام كرد وبايد قسمت هاي به خصوصي از گياه را كه خواص دارويي دارند برداشت نمود وميزان مواد موثردرهر گياه متناسب با رشد گياه تغييرمي كند وزمان برداشت به نوع گياه وعضوموردنظردرگياه دارويي و اب وهواي منطقه بستگي دارد.
5-درموردگلها گفته مي شودكه گل هاي دارويي گياهان دارويي را در مرحله گلدهي ويا درلحظه شروع شكفتن يا به صورت تازه شكفته شده يا ناشكفته برداشت نمايند وازبرداشت گل هايي كه مدت زيادي از شكفتن انها گذشته است بپرهيزيد.
6-برگ هاي گياهان دارويي را وقتي برداشت كنيد كه تازه رويييده اند،رنگ سبز درخشاني دارند و سالمند.
7-ريشه ها و ريزوم هاي گياهان دارويي درپاييزوزمستان و پس از مشاهده مرگ بخش ها يا قسمت هاي هوايي انها بايد برداشت نمود.ريشه هاي نارس و يا پير شده گياهان دارويي خاصيت دارويي لازم را ندارند.پيازها وغدد زيرزميني را نيز در اوائل پاييز برداست نماييد ولي ريشه قاصدك وريزوم گل حسرت را در فصل بهارجمعاوري يا برداشت كنيد.پوست درختان بدون رزين يا صمغ را در زمستان بكنيد و خشك كنيد.پوست درختان داراي رزين وسقز را در بهار برداشت نماييد.
8-بذرها و ميوه هاي گياهان داروييآب دار را بعد از رسيدن كامل جمع آوري كنيد.
9-دانه هاي دارويي را پس از رسيدن وخشك شدن كامل وقبل ازريختن بر روي زمين جمع آوري كنيدو اغلب به صورت تكان دادن سرشاخه هاي خشك شده گياه مورد نظربرروي پارچه تميز بدست مي ايندمثل به دست اوردن دانه هاي رازيانه ،زيره،كنجد.
10-برداست پوست گياهان دارويي را در فصل پاييز انجام دهيد و هرگز تمام پوست گياه  را جدانكنيد.پوست ريشه وساقه هاي مسن گياه داري خواص دارويي بيشتري هستند.
11-شيره و صمغ گياهان دارويي را در پاييز جمع آوري و براي توفيق دراين كار بايد با ايجاد يك شكاف در تنه درخت هايي با خاصيت موردنظروگذاشتن يك ظرف مثل كاسه كوچك يا فنجان وبستن به تنه درخت ،شيره و صمغ گياه را برداشت كنيد.شيره كاهوي وحشي يا گياهان اسفنجي را با فشردن آنها دريك ظرف بدست آوريد
12-عواملي از قبيل زمان جمع آوري گياه واندام هاي به خصوص ان وسن و سال گياه درميزان مواد موثر گياهان دارويي موثرند.
13-گياهان دارويي سالم،فاقدآفت،كپك،مرض،گردوخاكوهرگونه آلودگي ديگري را جمع آوري كنيد.لذاگياهان دارويي اطراف مناطق صنعتي،پرازدود و گازهاي شيميايي،كنار جاده هاي خاكي،پررفت و آمد وماطق سمپاشي شده را برداشت نكنيد.14-گياهان دارويي را به قدر نياز جمع آوري نماييدواز برداشت زيادي و بدون برنامه براي خشك كردن ونگه داري آنها خودداري كنيد.
15-در جمع آوري گياهان دارويي بايد دقت كرد كه اعضا دروني و باارزش گياه با همان وضع طبيعي و يا بدون آسيب به دست آيد و مثلا گل آن نريزد يا پياز،ريزوم،ريشه يا غده ان در زمين نماند يا زخمي نشود يا ناقص برداشت نشود ودربرداشت از ابزار مناسب مثل بيل ،بيلچه،چنگك، و قيچي باغباني و...استفاده گردد واگر به ريشه،ريزوم يا پياز گياه نيازي نيست يا خاصيت دارويي ندارد نبايد آنهارا برداشت كرد ويا از زمين بيرون آيد.
16-درايام باراني،برفي و طوفاني گياهان دارويي را جمع آوري نكنيد.
17-از جمع آوري گياهان دارويي فاقد رشد ورنگ طبيعي خودداري كنيد.
18-بعضي از گيهان فوق العاده سمي هستند واز اين نظر بايد آنها را با دقت واحتياط زياد برداشت كرد و جداگانه نگاهداري نمود.
19-در روزهاي با هواي ابري  و صبح خيل زود كه گياه پوشيده از شبنم است ودرهنگام غروب از برداشت گياه دارويي خودداري نماييد.
20-ضمن جمع آوري و برداشت گياهان خودرو يا كاشته شده انواع سمي و انواع غيرسمي نبايدبا هم مخلوط شوند يا در كنارهم قرارگيرند
21-از مخلوط شدن چندين گياه دارويي  مختلف در هنگام جمع آوري بپرهيزيد و گياهان خشك شده مختلف را در ظرف هاي جداگامهنگهداري نماييد.
22-گياهان دارويي داراي اسانس را در صبح زود و در زماني كه خورشيد قطرات شبنم روي برگ ها را تازه خشك نموده است جمع آوري كنيد.
23-در هنگام برداشت گياهان دارويي از مزارع ومراتع و باغات و جنگل ها و زمين هاي اطراف دقت نماييد كه اين مكان ها به تازگي سمپاشي نشده باشند
24-يك گياه دارويي ممكن است داراي چند گونه باشد و فقط يك گونه آن جنبه دارويي بيشتر داشته باشد بايد دقت كنيد گونه دارويي آن گياه را بيابيد وبرداشت نماييد.
25-چون بعضي از گياهان دارويي داراي خارياتيغ بوده يا گزنده يا سمي يا بد بو هستند بهتر است قبل از شروع برداشت،دستكش و لباس مناسبي بپوشيد.
26-مواد داروئي گياهي از دو دسته گياهان وحشي  يا خودرو و گياهان كشت شده يا مزروعي بدست مي ايند..جمع اوري گياهان دارويي وحشي پر زحمت است.
27-گياهان داروئي وحشي  در سطح غير قابل كنترلي مي رويند  و دسترسي به انها مشكل و پرزحمت و توسط افراد ناوارد جمع اوري مي گردد و چون هم زمان بر داشت مي شوند  احتمال اشتباه مخلوط شدن يك گياه دارويي با گياه دارويي ديگر و علف هاي هرز و آفت هاي گوناگون  و يا تقلب در انها يا ناخالصي ها بيشتر است ولي از نظر كيفيت،كميت،در دسترس،تحت كنترل بودن و از لحاظ مراقبت هاي لازم گياهان دارويي كاشتني مفيدتر هستند.
نكته:در كشور عزيزما ايران نيز به علت داشتن شرايط اقليمي مناسب ،گوناگون و ساير فاكتورهاي خاص جغرافيايي ديگر گياهان دارويي متنوع و زيادي در بيشتر مناطق آن مي رويند كه اكثر انها  خواص درماني مهمي را دارا مي باشند اما استفاده صحيح از اين گياهان دارويي مستلزن شناخت،بررسي دقيق نوع گياه،تركيبات شيميايي و ادويه اي موجود در آنها است.زيرا گياهان دارويي در همه جاي طبيعت مي رويند وبرخلاف داروهاي شيميايي  يا مصنوعي يا سنتيك ،گران قيمت نيستند و داراي عوارض جانبي زياد و نامطلوب نبوده وچون طبيعي هستند با طبيعت انسان سازگارتر مي باشند.
نكته:در صورتي كه فردي ممارست و آشنايي زيادي يا دارو هاي گياهي داشته باشد مي تواند نوع انها را از طريق حس هايي چون بويايي،جويدن و چشايي،آزمايش هاي لمسي و فشاري وتشخيص نرمي و سفتي،خشكي،شكنندگي،خم شدن،زبر و صاف،چسبنده،خاردار يا بدون خار يا خشن و غيرخشن بودن وازمايش هاي شكل ظاهري و خارجي مثل رنگ،يكنواختي سطح ظاهري،،كدر و براق بودن،صاف يا دندانه دار و مضرس بودن ،مشاهده ماده به صورت ماكروسكوپي ،به طريق مكانيكي و تكنيكي،ازمايش با ذره بين و ميكروسكوپ ،انجام تجزيه،كروماتوگرافي و روش TASآناليز مواد خام طبيعي  تشخيص دهد ولي دقت كار به ميزان تجربه،ميزان گرما و نور محيط مقدار ديد چشم ها و آستانه ها بستگي دارد و كاملا دقيق نيست يكي از وظايف مهم فارماكوگ نوزي،شناخت و ارزشيابي داروهاي گياهي و طبيعي  و همچنين مخلوط ها وفراورده هايي استكه از آنها بدست مي آيند
نكته:فارماكوگ نوزي علمي است كه با مواد حاصل از متابوليسم سروكار دارد وقديمي ترين قسمت از علوم دارويي مي باشند.شاخه اي از علم مفردات پزشكي كه به بررسي محصولات دارويي وسمي حاصل از گونه هاي مختلف گياهي مي پردازد معروف به فيتو فارماكوگ نوزي مي باشد.
مواد خام دارويي موادي هستند كه از منابع گياهي و جانوري وبدون هيچ گونه تغيير در درمان انسان يا دام به كارگرفته مي شوند.هدف اصلي فارماكوگ نوزي  دستيابي به مواد خام با كيفيت بالا از گياهان و جانوران است. فارماكوگ نوزيست ها داروهاي خام را از جنبه هاي مختلف نظير حروف الفبائي نام گذاري،شكل ظاهري،تاكسونومي،شيمايي،دارو شناسي،كاربرد و بيوژني طبقه بندي مي كنندومهم ترين منابع تهيه مواد خام دارويي،شامل چهار منبع:
1-گياهان 2- جانوران 3-مواد معدني 4- مواد حاصل از سنتزي شيميايي مي باشند.
دارو هاي شيميايي يا سنتيك يا مصنوعي داروهايي هستند كه در شرايط آزمايشگاهي و به صورت مصنوعي،از تركيب هاي مواد آلي و مواد معدني،به طور مجزا يا تركيبي توليد مي شوند و 80درصد داروهاي مصرفي كشورهاي در حال توسعه و جهان سوم  از دارو هاي سنتيك يا مصنوعي يا شيميايي مي باشند.
داروها پس از ساخته شدن به سه صورت شيميايي،ژنريك،تجاري،نام گذاري مي شوند.درحال حاضر در حدود 50000گونه گياهي به دليل وجود تركيب هاييي مانند تركيب هاي ثانويه،اسانس يا مواد معطر،رزين،شيره و صمغ در اندام هاي مختلف در تهيه دارو به كار گرفته مي شوند.
نكته:پس از جمع اوري اندام هاي گياهي داراي مواد موثره دارويي بايد به تمهيدات اوليه مثل خشك كردن اندام گياهي واسانس گيري اقدام گردد.